Dinsdag, de elfde van de elfde, gingen wij met acht vrouwen van ’DAMESCOLLECTIEF’ op stap naar het Indisch Museum in Breda. Wij kwamen aan bij een gewoon woonhuis dat net opgeknapt was door een groep vrijwilligers. Zij waren dat nu aan het inrichten met spulletjes uit het verre Indonesië om hun Indisch verleden meer bekendheid te geven en om vooral niet te vergeten hoe het leven daar was.

Wij werden hartelijk ontvangen door Ellen en Rob. Op tafel stond de overheerlijke en welbekende spekkoek voor ons klaar. We kregen eerst koffie met deze lekkernij, de groene pandan-variant met kaneel, nootmuskaat, kruidnagel en kardemom.

Stichting Arjati

Ellen vertelde ons over het ontstaan van dit museum. In 2009 is Stichting Arjati opgericht, met als doel het borgen van het Indisch Erfgoed. De belangrijkste activiteit van de stichting is de jaarlijkse herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog; een dag waarop wij stilstaan bij alle slachtoffers die voor onze vrijheid hebben gestreden. Voor ons is dat op 4 mei, maar voor hen is dat op 15 augustus, omdat in Nederland-Indië toen de oorlog pas voorbij was.

Arjati organiseert het hele jaar door activiteiten, zoals ook het inrichten van het huiskamermuseum ‘Selamanya di dalam hatiku’ dat wij bezochten. Dat betekent VOOR ALTIJD IN MIJN HART.

VOC

Rob Adolphs nam het over van Ellen en vertelde vol passie over de VOC (Verenigde Oost-Indische Compagnie). Deze particuliere Nederlandse handelsonderneming was het grootste handelsbedrijf van de wereld. Rob vertelde ook over zijn grootvaders en de overgrootvaders van beide kanten van zijn ouders.

Vanaf 1600 voeren de schepen naar Indië, zoals het toen heette, om waardevolle grondstoffen en kruiden naar Nederland te brengen. Veel Nederlanders (‘belanda’ of ‘totok’ genoemd) verhuisden naar Indië om daar bedrijven op te starten. En natuurlijk om de vele plantages te beheren; de meesten met straffe hand, helaas!

‘Witte’ mensen stonden bovenaan de ranglijst, gevolgd door de Indische- Nederlanders, Indo’s genaamd (uit relaties tussen Nederlanders en inlanders). Die hadden lagere posities, en daaronder kwamen de inlanders zelf (Indonesiërs). Zij werkten meestal als slaven op de plantages, of werden bedienden van de Indo’s. Ze werden doorgaans zeer slecht behandeld, vooral op de plantages. Veel blanke mannen kregen kinderen met inlanders; getrouwd of niet.

Onafhankelijkheid

In de nacht van 10 op 11 januari 1942 vielen Japanse troepen Nederlands-Indië binnen. Mensen werden in kampen opgesloten. Een vreselijke periode, met veel doden en verschrikkelijke martelingen.

De capitulatie vond plaats op 8 maart 1942. Soekarno riep de onafhankelijkheid van Indonesië uit op 17 augustus 1945. Hierna vochten zij tegen de Nederlanders om hun macht weer terug te krijgen.

In 1957 verklaarde de Indonesische regering alle Nederlanders ‘staatsgevaarlijk’. Een massale uittocht begon. 110.000 mensen werden het land uitgegooid. Ze kwamen met schepen naar Amsterdam en gingen o.a. naar Breda.

KNIL

Het Koloniaal Nederlands-Indisch leger (KNIL) was in 1814 opgericht. Vele (over)grootvaders hebben er vanaf hun 17e jaar verplicht in gediend. In 1950 werd het na de machtsoverdracht ontbonden. In Arnhem staat het prachtige opvanghuis voor gepensioneerde KNIL soldaten, BRONBEEK genaamd. Tegenwoordig staat het open voor alleenstaande veteranen en vrouwen vanaf 65 jaar.

Het is ook een museum. Er is van alles te zien: mooie batikdoeken, wajangpoppen, een maquette van een woning, een vitrine vol spulletjes, en een hele bieb vol boeken, folders en noem maar op.

Met dank aan alle vrijwilligers die hun verleden levendig houden en doorgeven aan de volgende generaties. Selamat tinggal (tot ziens) en… semoga berjaya (veel succes)!