Nestkasten hangen om mezen aan te trekken, kruiden en bloemen bevorderen in bermen en klimop laten groeien in eikenbomen. Het zijn enkele van de concrete aanbevelingen uit het project LIFE Eikenprocessierups, na 5 jaar onderzoek, gericht op (groen)beheer. De projectpartners gingen op zoek naar natuurlijke manieren om de eikenprocessierups onder controle te houden.

De rupsen waren enige tijd amper te vinden, maar steken op sommige plaatsen, nu het seizoen ten einde loopt, de kop weer op. In geval van een piek in aantallen volstaan traditionele beheermethoden niet, zo waarschuwen de projectpartners. Ecologisch beheren, blijkt succesvol.

Anders leren omgaan met de rupsen betekent ook een verandering in het denken over de rups; van bestrijden naar beheren en naar samenleven. Ter ondersteuning van de aanbevelingen en deze gedachten is ook een film gemaakt, aangevuld met diverse communicatiemiddelen om dit gesprek te faciliteren.

Gedeputeerde Hagar Roijackers (Natuur, Milieu en Aanpak Landelijk Gebied provincie Noord-Brabant): “Ik ben blij verrast dat dit langjarige Nederlands-Vlaams onderzoek onderstreept hoe effectief biologische oplossingen zijn om de plaagdruk van de eikenprocessierups te verminderen. Dat biedt kansen in onze provincie Noord-Brabant en dat zijn inzichten die ik ook graag zal delen met gemeentes en andere partners. De beschikbare praktische filmpjes zullen ons zeker helpen om deze interessante en praktisch toe te passen resultaten over het voetlicht te brengen.”

Ecologisch beheren is succesvol

Eind juni stelden de projectpartners - Noord-Brabant (NL), Gelderland (NL), gemeente Sittard-Geleen (NL) provincies Antwerpen (BE), Limburg (BE), en Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO (BE) - de resultaten voor aan geïnteresseerde overheden, bestrijders en milieuorganisaties in Nederland en België. Wat blijkt is dat meer biodiversiteit het antwoord is en een gedragsverandering dringt zich op. Partners in dit Nederlands-Vlaamse project geven concrete adviezen om eikenprocessierupsen ecologisch te beheren. Het ultieme doel van het project is om geen biociden meer te gebruiken bij het beheer van de eikenprocessierups.

Praktische adviezen en hulp

Tijdens proeven in het laboratorium en op het veld werd duidelijk dat er verschillende manieren zijn om het de rupsen moeilijker te maken: nestkasten hangen om kool- en pimpelmezen aan te trekken, een jonge mees eet vele rupsen per dag, of werken aan kruid- en bloemrijke bermen voor sluipwespen en -vliegen die hun eitjes leggen in de rupsen. En meer verrassend: ook klimop laten groeien op eikenbomen heeft een duidelijk effect op het aantal rupsen. Deze en andere adviezen zijn nu in korte filmpjes gegoten zodat lokale besturen hier snel mee aan de slag kunnen. Op de website eikenprocessierups.life is een communicatiepakket beschikbaar met tips voor hun communicatie naar inwoners.

Actief beheer soms ook nog nodig

Soms is een actief beheer van de rupsen wel nodig, bijvoorbeeld op publieke plaatsen waar kinderen spelen. Steden en gemeenten kunnen de rupsen dan (laten) wegzuigen, -plukken of - in uiterste nood - behandelen met biociden. Om hen te begeleiden bij hun beheerkeuze, verschijnt dit najaar een leidraad met een praktische beslisboom die verschillende maatregelen voorstelt, afhankelijk van het aantal rupsen, aanwezigen en de locatie.

Het ultieme doel van het project is om bijna geen biociden meer te gebruiken bij het beheer van de eikenprocessierups. Om dat te bereiken, volstaat het niet om steden en gemeenten te ondersteunen bij hun communicatie en hun beheerkeuze. Dan is er een andere perceptie nodig over de eikenprocessierups. We moeten de rups gaan zien als een onderdeel van ons ecosysteem en biodiversiteit, in plaats van te spreken over ‘een vervelende jeukrups’.

Om hierop in te zetten, werd documentairemaker Rik van der Linden gecontacteerd. Samen met ecoloog en filosoof Matthijs Schouten trok hij de natuur in om te reflecteren over onze positie als mens ten opzichte van de natuur. Het resultaat werd een prachtige natuurdocumentaire die ons een spiegel voorhoudt. De documentaire gaat in première tijdens het Wildlife Film Festival in Rotterdam dit najaar en zal vanaf 2026 te zien zijn op verschillende locaties in Vlaanderen en Nederland.